We delen graag ervaringen uit de pilot en de kansen die dit soort innovaties biedt binnen exootbestrijding.
Een interview met Stefan Rijtslag, uitvoerder bij Krinkels Alkmaar
Invasieve exoten zoals de Japanse duizendknoop woekeren zonder natuurlijke vijanden, verstoren ecosystemen en veroorzaken schade aan infrastructuur. Toch worden ze vaak met halve maatregelen bestreden. Tijdelijk uit het zicht, maar niet structureel opgelost. Voor gemeente Haarlemmermeer begeleidt Stefan Rijtslag, uitvoerder bij Krinkels Alkmaar, een pilot met een innovatieve aanpak: bevriezing van de bodem.
Van getest idee naar praktijkpilot
“Vanuit de APV (Algemene Plaatselijke Verordening) zijn overheden verplicht om iets te doen tegen exoten zoals de Japanse duizendknoop en reuzenberenklauw,” vertelt Stefan. “Als uitvoerder verdiep ik me graag in innovaties die ons werk verbeteren én waarmee we vooruit kunnen denken richting opdrachtgevers.” Zo kwam hij in contact met Tibach, een technisch innovatiebureau uit de Achterhoek dat een methode bedacht waarbij door bevriezing van de bodem invasieve exoten volledig verdwijnen terwijl het bodemleven intact blijft.
“Bij de duizendknoop hoeft er maar een stekeltje te blijven zitten en hij groeit zo weer terug.”
“Als ik iets interessants tegenkom, dan regel ik een bijeenkomst, nodig collega’s en de opdrachtgever uit en kijk of we het samen verder kunnen brengen.” Dankzij de overtuigende presentatie van Tibach stelde gemeente Haarlemmermeer een pilotlocatie beschikbaar in Nieuw-Vennep. Daarbij was zij bereid een risico te nemen: de bevriezingsmethode werd succesvol getest op vlakke zandgrond. Of het ook in een complexere bodemsituatie werkt, is nog maar de vraag. De pilot moet daar antwoord op geven.
Hoe werkt bestrijding door bevriezing?
De gebruikelijke methode, elektrocutie, pakt niet de volledige wortelstructuur aan. “Bij de duizendknoop hoeft er maar een stekeltje te blijven zitten en het groeit zo weer terug. Bevriezing gaat dieper,” legt Stefan uit. Eerst worden de bovengrondse plantdelen verwijderd waarna verticale vrieslansen in de bodem worden geplaatst. Via deze lansen circuleert een milieuvriendelijk koelmiddel van -35 tot -40 graden. Hierdoor koelt de bodem af tot -10 graden. Het behandelvlak wordt afgedekt met een isolerende box. Doordat de afkoeling geleidelijk verloopt, krijgen insecten de kans om een warmere bestemming te zoeken en blijft de zaadbank behouden. De celstructuur van de Japanse duizendknoop overleeft de kou niet. Bovendien composteert de plant in de bodem. Verplaatsing, afgraving of transport is niet nodig.
Een pilot met een complexe bodem
De pilotlocatie in Nieuw-Vennep ligt vlakbij Schiphol en kent een bodem vol kabels en leidingen. Verticale bevriezing is hier niet mogelijk. Op het beschikbaar gestelde gebied van 35m2 wordt daarom bij aanvang van de pilot in oktober 2024 gekozen voor horizontale bevriezing, met beperkte diepgang. “We wisten dat het effect daardoor kleiner kon zijn,” geeft Stefan aan. “Dat hebben we nauwkeurig vastgelegd in het protocol.” Na de eerste ronde bleek de duizendknoop deels terug te keren. De plek wordt daarom aanvullend behandeld met elektrocutie, vier keer per jaar, en de resultaten worden nog een jaar lang gemonitord door Tibach. “De wortels zijn al verzwakt door de kou, dus hopelijk is het voldoende.”
Wat levert het op?
De pilot bevestigt wat vooraf werd verwacht: zonder verticale bevriezing is het effect beperkt. Toch vindt Stefan het resultaat waardevol en is hij blij met de ruimte die hij krijgt om te testen. “Je moet durven leren. Dat betekent testen, testen en testen. De opgedane kennis, met of zonder gewenst resultaat, kun je weer delen met de hele keten, van collega
tot opdrachtgever.”
Stefan hoopt dat collega-uitvoerders zich laten inspireren om pilots op te zetten, en dat opdrachtgevers ruimte blijven geven. “Maak van de nood een deugd. Wij hingen er een spandoek bij met een oproep voor nieuwe collega’s. Als je toch langere tijd op één plek staat, kun je net zo goed laten zien waarom. Dat trekt nieuwe groenmedewerkers aan met dezelfde drive naar duurzame methodes.”
Voor Stefan is duurzaam werken vanzelfsprekend. “Ik hou van mijn werk. Van buiten zijn, dingen verbeteren. Dan hoort dit er gewoon bij. Het gaat om leefbaarheid, nu en in de toekomst. Als ik zelf langs de A6 rij wil ik daar ook bermgras zien en niet de reuzenberenklauw. Bestrijding daarvan zit misschien niet eens altijd in een aanbesteding, maar vinden wij wel belangrijk om aan te pakken.”
